همان‌گونه که کمبود منابع در زمینه تاریخ فقه شیعه اثناعشری، تحقیق و نگارش درباره آن را دشوار نموده، تاریخ فقه اسماعیلیه نیز از چنین کمبودی رنج می‌برد، بلکه سخن گفتن درباره فقه اسماعیلی و تاریخ آن با توجّه به فعالیت‌های سری آنان به ویژه پیش از دوران حکومت فاطمیان دشوارتر است. حتی همین امر باعث شده است که گاه اسماعیلیان به بی اعتنایی نسبت به فقه و ظواهر شریعت متهم شوند که البته این ادعا درباره همه فرقه‌های اسماعیلی درست نیست.(ظاهرا تنها نزاریان چنین هستند)
استاد محمد واعظ‌زاده خراسانی یکی از کسانی است که نسبت به این مسأله توجه نشان داده و با نگرشی تاریخی که از استاد خود، آیت‌الله بروجردی آموخته موضوع ارائه‌اش در ششمین کنگره تحقیقات ایرانی که در سال ۱۳۵۴شمسی در تبریز برگزار شده است را "رابطه بین فقه شیعه و فقه اسماعیلیه" قرار داده است.
نگارنده در این نوشتار با استفاده از دست‌نوشته‌های استاد واعظ‌زاده، گزارشی از پژوهش ایشان ارائه داده و در حاشیه، نکاتی را درباره کتاب دعائم الإسلام و قاضی نعمان مطرح نموده که امید است باب پژوهش در این زمینه را بگشاید.

کلمات کلیدی: تاریخ فقه، فقه شیعه، فقه اسماعیلیه، دعائم الإسلام، قاضی نعمان

متن کامل مقاله