پرداختن به حیات فکری و کارنامه‌ی زکی نجیب محمود (۱۹۰۵-۱۹۹۳)، فیلسوف برجسته‌ی مصری، به معنای ورود به قلب تناقضات فکری و دغدغه‌های اصلی روشنفکری عربی در قرن بیستم است.
زندگی فکری او، که تقریباً تمام این قرن پرتلاطم را در بر گرفت، شاهد یک دگرگونی عمیق و نمادین بود: از غوطه‌وری کامل در تجربه‌گرایی منطقی و پوزیتیویسم غربی در نیمه‌ی نخست فعالیت‌هایش (که اوج آن در آثاری چون «نحو فلسفة علمیة» نمایان است) تا «چرخش» فکری معنادار او در اواخر دهه‌ی ۱۹۶۰ و اوایل دهه‌ی ۱۹۷۰ به سمت بازخوانی و نوسازی اندیشه‌ی عربی-اسلامی. اگرچه بخش عمده‌ای از آثار اولیه او (تقریباً بین سال‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۷۰) بر تبیین و دفاع از دعاوی و روش‌های تجربه‌گرایان منطقی متمرکز بود، محمود در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ به تدریج با ایده‌ها و بحث‌هایی که بسیاری دیگر از چهره‌های روشنفکر عرب در این دوره را تحت تاثیر شکست اعراب از اسراییل به خود مشغول کرده بود، درگیر شد.
این تغییر جهت در کار فلسفی و گرایش فکری او در چندین جای مختلف در مقالات شخصی و زندگینامه خودنوشت او ذکر شده است.